Bron: Boerderij, 20 juli 2025

Na een aantal flinke veranderingen in 2023 is het voor Hilse en Thirza Bosch nu tijd om te optimaliseren. Gras is het enige ruwvoeder in het rantsoen van de koeien.

Hilse Bosch zucht nog eens diep als hij terugdenkt aan 2023. Een jaar van enorme omschakelingen voor het gezin en het bedrijf. Bosch komt oorspronkelijk van een melkveebedrijf in Swichum. Daar boerde zijn vader. “Ik ging zelf niet direct in het bedrijf, maar werkte sinds 2008 eerst bij een bank en later bij Alfa Accountants, nu AAFF.” In 2018 kwam hij toch weer thuis. Zijn broer richtte zich op het doorontwikkelen van het Bokano-kuilafdeksysteem, nu Agridek. Zijn vader bouwde af. Het bedrijf had 140 koeien op 80 hectare grond, maar er was wel dringend een nieuwe stal nodig. De stikstofwetgeving stak daar een stokje voor en rond 2021-2022 werd bouwmateriaal enorm duur. Bosch zag het spoor op het ouderlijk bedrijf doodlopen en keek om naar een ander bedrijf.

Grote veranderingen tegelijk
In Jellum kwam het biologische bedrijf te koop waar hij nu boert. “Dat betekende wel een omslag. Ik draag natuur, biodiversiteit en weidevogels een warm hart toe, en ik hou ook erg van weidegang voor de koeien. Al deze elementen zijn verenigd in dit bedrijf.” Als voormalig accountant weet hij dat er een aantal veranderingen op het boerenbedrijf zijn die grote impact hebben. Dat zijn bedrijfsovernames, extensivering, omschakeling naar biologisch en verplaatsing. “Wij hebben dit allemaal in één jaar meegemaakt. Dat trekt wel een wissel op je”, zo geeft hij aan.

Bosch neemt zijn grasmonsters uit de weide waar de koeien op dat moment grazen. Samen met het melkureumgehalte en het melkeiwitgehalte weet hij of hij op de goede weg zit qua eiwitvoeding.

Nu optimaliseren
Voor Hilse en Thirza is het nu tijd om het bedrijf dat ze kochten te gaan optimaliseren. Dat komt onder meer terug in de fokkerij. Het bedrijf en de overgenomen veestapel waren al biologisch. “Het is een mengelmoesje van allerlei rassen, waaronder Holstein, MRIJ, Jersey, Fleckvieh en Montbéliarde. Onder deze omstandigheden, met wat langer gras, veel natuurweiden en een sober rantsoen, heb je ook wel wat robuustere koeien nodig.” Om wat meer eenheid te brengen in de veestapel gaan alle koeien nu onder een Holstein-stier. Dit om de melkgift in de toekomst iets te stimuleren. Het eigen Holstein-jongvee, dat uit Swichum mee kwam, gaat onder een Fleckvieh-stier om er iets meer robuustheid in te brengen.

Ook het grasland kan wel wat herstel gebruiken. De vorige eigenaar deed er op het laatst niet zo veel meer aan. “Dat snap ik wel. Maar voor ons betekent het dat het klaveraandeel in de graspercelen nu toch wel erg terugloopt. Dat willen we dit jaar aanpakken. Klaver bindt stikstof en verbetert de productiviteit en vooral de kwaliteit van het grasland.” Voor de ruwvoervoorziening hoeft Bosch het niet te doen. Hij heeft nu al ruwvoer genoeg en kan zelfs nog voer verkopen.

Bosch kan mest aanvoeren
Omdat het bedrijf extensief is, kan Bosch nog mest aanvoeren. Belangrijk voor de bemesting van het land en zeker ook belangrijk voor de inkomsten op het bedrijf. “In de begroting hadden we rekening gehouden met €10 per kuub opbrengsten, maar dat is dit jaar met €25 ruim meer”, licht Bosch toe.

Firma Hoogland haalt de genomen grasmonsters in de ochtend op en analyseert deze in de middag. Deze service is gratis. De veehouder krijgt de uitslag nog dezelfde dag.

Alleen gras
Een ander onderdeel van de optimalisatie ligt in de voeding van de koeien. Bosch voert 100% gras. In het voorjaar gaan de koeien al vroeg naar buiten. Eerst overdag, later dag en nacht. De huiskavel is opgesplitst in 22 blokken van zo’n 1,2 hectare. Door de koeien elke dag een nieuw perceel te geven, is hij dus in drie weken rond en hebben de koeien altijd een flinke snede gras voor de kiezen. Aan het eind van het weideseizoen schakelt hij over op vier blokken van 12 hectare die hij dagelijks rouleert. “Zo gaat het gras kort de winter in.”

In de stal ligt wat hooi als bijvoeding. Brok krijgen de koeien in de 2 x 12-stands melkstal. “We voeren een brok die vrij scherp in eiwit ligt. Eiwit is, zeker in de biologische voeding, erg duur. Dan voer ik liever iets op de ondergrens.” Maar Bosch wil zijn koeien natuurlijk niet te weinig eiwit voeren. Dat kost melk en melkeiwit. Hij stuurt daarom bij met biologische soja, met een kostprijs van €93 per 100 kilo, en geplette granen.

De uitslag van de analyse zichtbaar in de app. Bosch kan op de uitslag acteren. Deze keer heeft hij twee monsters laten analyseren: één voor de weidegang en één van de natuurweide.

Bijvoeren op ureum en graskwaliteit
Hoeveel soja en of graan hij bijvoert, baseert hij op drie zaken. Dat is het melkeiwitgehalte, het melkureumgehalte en de analyse van vers gras. Elke donderdagochtend knipt hij vers gras uit de weide waar de koeien dan lopen. Zijn voerleverancier Hoogland haalt de monsters op en analyseert deze met een mobiel laboratorium. Dat is een gratis service van het bedrijf. “Aan het eind van de dag krijg ik de analyse op WhatsApp. Het melkeiwit- en melkureumgehalte krijg ik via Rouveen Kaasspecialiteiten binnen en zo bepaal ik wat ik moet bijvoeren. De ondergrens voor bijvoeren met soja op basis van ureum ligt op 10. Komt het ureum boven de 18, dan verhoog ik het aandeel graan in de bijvoeding.”

Bosch heeft in de silo’s biologische soja en biologisch geplette granen. In de maanden mei en juni lag het melkureum steeds tussen de 10 en 17. Dan volstaat alleen bijvoeren van granen om de eiwitbenutting te verhogen.

Kwalitatief hoogwaardig voer
Het gras dat hij oogst, gaat snede op snede als lasagne in de sleufsilo, natuurlijk voorzien van een Agridek-systeem. “Hier wil ik kwalitatief hoogwaardig voer. Het gras dat ik zelf niet nodig heb, verkoop ik.” Dat is vooral het grovere gras uit de natuurgebieden. “Ik kan wel wat van dat gras gebruiken, zeker voor jongvee en droge koeien, maar ik wil er niet te veel van in het rantsoen voor de melkkoeien. En er zijn best biologische boeren die juist wat grover materiaal kunnen gebruiken.”

Al met al laat Bosch doorschemeren dat hij het bedrijf langzamerhand in de vingers krijgt en op de rit. “Het kost wat tijd, maar met de nodige inzet komen we er wel.”

In de sleufsilo komt alleen het beste gras met de hoogste voederwaarde. Dat wordt per snede als lasagne over elkaar gekuild. Er is meer dan zat voer op het bedrijf. Het gras dat over is, kan Bosch verkopen.

Hilse Bosch (43) heeft met zijn vrouw Thirza (37) een biologisch melkveebedrijf in Jellum (Fr.).

• 127 melk- en kalfkoeien
• 8.000 kilo melk per koe
• 4,20 % melkvet
• 3,60 % melkeiwit
• 75 stuks jongvee
• 167 hectare grond in gebruik
• 100 % grasland
• 2023 verplaatsing naar Jellum

Lees hier hier originele artikel: Hilse Bosch schakelt om: biologisch, 100% gras, en nu optimaliseren – Boerderij